Литература
06 февраля 2023, 14:31
Баир Чимитов. Эрын гурбан наадан
Үхэр жэлээ үдэшэнгөө Мал адууhа магтаалда оруулан Нэгэ хэдэн үгэ бэшэхым зүбшөөгыт Бии болоhон hанамжаа дуулгыт. Морин хуурай аягаар Мэнэ мэнэ сүлөө сагтаа Манай Мүнхэ аялга дуугаар Мүнөөдэр маниие дуудана Малша ажалша арадаа Эрын гурбан наадандаа. Балшар бага, бүдүүн томо Барилдаанда багаhаа hожортой Балсан хүндэлэн дүрэтээшүүл Баатар хүбүүд бэеэ бэлдэнхэй Бүхэшүүл мэгдэн яаранад Эрын […]
Автор: Баир Чимитов
06 февраля 2023, 14:25
Алдар Жапов. Булта амиды бусахыетнай
Захагуй үргэн дэлхэй дээрэ, Захаhаань холбоотой байгаабди, Үгөө нэгэдэн олоороо Үлгы нютагтаа hуугаабди … Гэнтын аюул боложо , Гэгээн дуунай аялгаар, Хүн бүхэндэ хамаадажа , Хүндэхэн саг дүтэлбэ… Дайнай үеын жэлнууд , Даашагуй хүндэ ушараараа, Бултанай сэдьхэл сээжые Буталан ерэбэл hануулжа … Хара дайсадай hанаанhаа, Хайран байhан хубууе, Дайнай халуун уняар соо , Дахин мэхээр […]
Автор: Aldar Zhapov
30 ноября 2021, 16:29
Хоца Намсараев. Алтан хабар
Алтан хабар Халюун буурал хабарнай Хаhа соогоо айлшалба, Хангай баян газарнай Хангал сэсэг бушхуулба. Хадын түргэн горходнай Хааян шууян урдаба, Уужам налюур дайдамнай Ундаа хүлеэн уярба. Хатуу шулуун ханаабаар Халима уhан билтарба, Yндэр набтар гүбээгээр Yгсэн тойрон харьялба. Торгон таряан пэгшыжэ, Тоhолиг үнгөөр сэнхиибэ, Баян намараа хүлеэжэ, Байгал шэнгеэр долгилбо.
Автор: Бальбурова Баира
30 ноября 2021, 16:27
Хоца Намсараев Шубуудай аян
Шубуудай аян Набшаhа намаа шарлажа, Намарай hэрюун болобо. Огсом шанга урадхалтай Уhа голнууд хашхарна. Үри хүүгэдээ дэгжээhэн Yнгэ бүриин шубууд Өөдэ hөөргөө хүлгэжэ, Гайхамшаг холын аянда Ганганан, гэнгэнэн зорибо. Зэнхэгэр хүхэ тэнгэридэ Зэлэ татан мордобо Уран хун
Автор: Бальбурова Баира
30 ноября 2021, 16:07
Шуурган
Шуурган. (Хэһэг) …Хонишоной гэр байрын баруун хойто зүгөөр бөөглэрһэн хүндэ туулган үүлэдэй забһарһаа малагар шара һара шагаажа, оршон тойрониие һүлэмхихэнөөр гэрэлтүүлнэ. Хангай хадын хажуудахи нэлэнхы үдхэн ой тайгаһаа һуунагар һүүдэрнүүүд бүрэлзэн гаража, Боро жалгын хаяагаар саһа махан, доошоо, хонишоной байра тээшэ түгүүлэн һубаринад. Саһан соо тамга шэнгеэр ирзайжа гараһан гүнзэгы мүрнүүдыень тэрэ дороо саһаар […]
Автор: Бальбурова Баира
12 октября 2021, 23:29
Алексей Тенчой. МААНИ (МҮРГЭЛЭЛ)
МААНИ (МҮРГЭЛЭЛ) 1 БҮЛЭГ. ДАРМА ДОДИ-ЛАМЫН МҮРГЭЛЭЛ Жениин «девятка» машина уулзадха дээрэ хаалтада орошобо. Машинын сонхо нээлтэтэй. Хэхэ юумэеэ оложо ядана, тэрэ оршон тойронхиие адаглажа эхилбэ— табан дабхар гэрэй ханада байһан кофеын соносхолой самбар, хажуугаар ябажа байһан автобус соо һуужа байһан зонууд. Ябаган зоной гарадаг харгын уулзуур дээрэ сайбар хубсаһатай басаган Жениин машинада дүтэхэнэ зогсоно. […]
Автор: tenchoy
12 октября 2021, 23:15
Алексей Тенчой. НЭГЭ ДАСАНАЙ ТҮҮХЭ
ДАСАНАЙ БАРИЛГА Наран аргаахан огторгойн хаяа руу шэглэнэ. Ааяма халуун бэе һэргээдэг һэрюунээр һэлгэгдэбэ. Дасанай хорёо соо хүри улаан хубсаһатай бишихан хубарагууд һагсагар модон доро һууһан үбгэн ламые тойролдоно. Тэдэнэр багшаяа тойроод һуухадань, тэрэнь хөөрөөгөө эхилбэ: — Урдын сагта Европада рыцарьнууд мори унаад, бамбай хуяг зүүнхэйнүүд, сэрэгшэдэй байлдаанда жадануудаа хэрээһэлэн туласалдажа, хүсэ шадалаа, эрэлхэг зоригоо, шамбай […]
Автор: tenchoy
12 октября 2021, 23:13
Алексей Тенчой. ТУРКЕСТАНАЙ ИНСТИТУТ
«Бухараагай еврейнүүд Бухарада байдаг хадаа иигэжэ нэрлэгдээгүй, юуб гэхэдэ, эдэ зон Бухараагай засаг газарһаа тэдэнэй мэдэлэй дэбисхэртэ ажаһууха зүбшөөл абаһандаа. Тэдэнэр Самарканд, Бухара, Мерва болон бусад хотонуудта ажаһуудаг…» — гэжэ Исаак Шаломаевай Марсель хотодо байһан Жан хүбүүндөө 1922 ондо Самаркандаһаа бэшэһэн бэшэгэй мүрнүүд. Гэрэй байдалда тааруулһан томо сонхын зохидхон гоё хүшэгэнүүдые хүнгэн һалхин хүдэлгэнэ. Үйлсын ногоон […]
Автор: tenchoy
12 октября 2021, 22:51
Алексей Тенчой. ШАКТИИН ХҮСЭН
Складай үүдэ тойроод, сэрэгшэд иишэ тиишээ үймэлдэнэ. Обоолоотой юумэнүүд дээгүүр алхалан, Иван харуулдаа орохо һанаатай, тойроод байһан нобшо ноохойдо дураа гутан, гэмэрнэ — иимэ журамгүй ямар сэрэг байха юм?! Сапернүүд: «захиралнуудые зүбшэлсэдэггүй, шашаха сүлөөгүйбди, немцүүд добтолно»,- гэжэ шүдэнэйнгөө хоорондуур харюусабад. Энэ шулуу буталан абадаг газарнуудта эдеэн муудадаггүй, хубсаһа хунаршье һайнаар хадагалагдадаг, зүгөөр хүйтэн байна.Эдеэ хоолой, хүнэһэ […]
Автор: tenchoy
12 октября 2021, 22:44
Алексей Тенчой. ЗАЙГУУЛ ХҮГЖЭМШЭН
Ой соо гү, огород гү, сэбэр талада гү, саад гү…, Харгын захын нугада, ногоон эрьедэ…, Хүнэй нюуртай баг үмдэһэн, Мэхэ гохотой хара сэдьхэлтэй айбала бии болоо. Энэ онтохон нэрэгүй, тэрэ ямаршье нэрэтэй, Энэ дуунда хэншье орохо, нюурай халха абабал. Тэрэ таанадые бү айлгаг, Тэрээн соо нюуса тэмдэг олохош, Иимэл биил даа, ондоо, тэрэнэй герой — ондоо […]
Автор: tenchoy
12 октября 2021, 22:43
Алексей Тенчой. АТАМАН СЕМЁНОВАЙ АЛТАН
1911 он. Үбэр Байгал. N-ск хото Сибириин багахан бусад хотонуудһаа юугээрээшье онсо илгаагүй байгаа. Һүлэрхэн модон гэрнүүд үйлсын хажуугаар һубарилданхай. Түрмэ болон һаяхан баригдаһан вокзал гээд лэ гоёолтонь мэтэ үзэгдэнэ. Анхан зоной байгаагүй хооһон газарта энэ хотын бии болоһон эхин болохо завод нээгдэхэ, хаагдаха, түлбэреэр эдлэгшэ һэлгэхэ, заһабарилагдаха, тэрэниие тойроод бии болоһон һууринда үнинһөө арһа элдүүрилгын […]
Автор: tenchoy
12 октября 2021, 22:42
Алексей Тенчой. ЩЕМИЛОВ
Хүлисыш даа, яаражал бидэнэй Хуби заягаар амяараа ажаһууһанда. Шамтай тоосолдохогүйб, Тамын олон зоболон, одоо ехэ үбшэн Таамаг ябадал, буруу алхам, Инаг дуранда ямаршье хорон— Хумхын тооһон, юуншье бэшэ. Хүндүүхэй үбшэ дабажа гарабал, Хаанаб даа досоогоо нюужа, Хадагалхаяа болижо, Хариин зонтой хубаалдангүй Хаяхамнай гү, һэегүй Ажаамидаралай дуран юрын лэ даа Нүхэршни дуратай байбал, Этигэ, һайхан дурые […]
Автор: tenchoy
12 октября 2021, 22:40
Батожаб Цыбиков. Түгэлдэр тайшаа.
Түгэлдэр тайшаа Туужа Агын алдар суута тайшаа Түгэлдэр Тобоевой эдир наһан, Найман эсэгын зайһанууд, Шүүлингэнүүд тухай туужа. ТҮГЭЛДЭРЭЙ ЭДИР НАҺАН Н Э Г Э Д Э Х И Х У Б И НЭГЭДЭХИ БҮЛЭГ 1816 оной зунай дунда һарын тэн. Агын тала хүлгөөтэй, шууяатай. Эды һайхан зунай хэдэн үдэрнүүдтэ табан жэлэй саана […]
Автор: Bator
12 октября 2021, 22:39
Чингис Гуруев. ДАЙНАЙ ҮХИБҮҮД
Субад эрдэни шэнги сэбэр һанаагаар тэгшэхэн Суг һураһан нүхэдтөө зорюулһан шүлэгни энэ: Эсэгын дайнай һүүлээр хүмүүни заяа түшэжэ, Элдин дэлхэйдэ мүндэлөөлди, бурхан эндэ гэршэ… Эхэ орондоо дурлажа ябаха гэһэн захяатай Эхэ, эсэгымнай һургаал хэзээдэ нангин байгаа. Зүбшэжэ түсэблэхэ ажалаар аюулгүй байдал дэлгэһэн Зүблэлтэ гүрэн нарандал туяараад һайхан бэлэй. Үльгэр, онтохо шагнажа, бага наһамнай […]
Автор: chingis
21 апреля 2021, 03:04
Басаа Валера. ҮНШЭРЖЭ ЗОБОХЫЕШЬЕ, УНАГАН НҮХЭРЭЙ БАТА НАЙДАМТАЙЕШЬЕ, ИНАГ ДУРАНАЙ ХҮСЭТЭЙЕШЬЕ ДҮҮРЭН ҮЗЭҺЭН ХҮМ (Хөөрөөн)
ҮНШЭРЖЭ ЗОБОХЫЕШЬЕ, УНАГАН НҮХЭРЭЙ БАТА НАЙДАМТАЙЕШЬЕ, ИНАГ ДУРАНАЙ ХҮСЭТЭЙЕШЬЕ ДҮҮРЭН ҮЗЭҺЭН ХҮМ (Хөөрөөн) Цырен-Дондок Хамаевай «Ган-Булад» гэжэ туужын удхаар бэшэгдэбэ ХӨӨРӨӨНДЭМНИ ОРОҺОН ХҮНҮҮД: БИ хадаа Шаралдай гэжэ нэрэтэйб, бага балшар наһанһаа үншэрһэнби ХАЛЗУУ, нютагаймнай баян хүн ҮБГЭЖӨӨЛ, минии түрэлэй һэдэбтэй наһатай үбгэн юм һэн даа ГАН-БУЛАД, минии унаган нүхэршье, нэрлэһэн ахамнишье гээ һаа, болохо СЭМЖЭДМАА, […]
Автор: Basaa_Valera
21 апреля 2021, 02:58
Чингис Гуруев. ЭХЫН ЗАХЯА
Эжы, эжымни — мүнхэ нарамни, Энхэ заяатай даруухан жаргални, — Халуун зүрхэнэй энхэрэл татажа, Харгы залажа, үреэл табихадаа: — Эрдэм үзэхөө холы зорижо, Эрхим хүн болоорой, үримни, — гээд, Аласай замда намайгаа үдэшөөлтэ, — Аялга дуундал һанагдаа бэлэйл. Эжы, эжымни — бата найдални, Энэ наһанайм дүмүүхэн түшэгни, — Сэлмэг арюухан һэшхэл боложо, Сэсэн үгөөрөө һургаал […]
Автор: chingis
21 апреля 2021, 02:56
Сэсэгма Гармаева. Тоонто
Байдаг досоош урматай Бусажа нютагаа ябахадаш. Ташаашадаа зальбараад, Түргэн саашаа гүйлгэхэш. Уужам, үргэн дайда Урдашни гэнтэ харагдахал, Үлзы һайхан тоонтошни Үлгы мэтээр үзэгдэхэл. Хүгшэрһэн аба эжышни Хүлеэжэл шамайгаа байха. Урда зүгһөө тооһорьехэдэ, Угтахаа газаашаа яараха. Балшар бага наһаншни Бусажа һөөргөө ерэһэндэл. Аба эжыншни гуламта Анхилан буузаар эхилхэл. Сэсэгма Гармаева. Уран хүн.
Автор: Garmaeva Sjesjegma
03 апреля 2021, 23:12
Басаа Валера Саяан уулын энгэртэ
САЯАН УУЛЫН ЭНГЭРТЭ (табан үйлэтэй драма) Цырен-Дондок Хамаевай «Эрмэг дээрэ» гэжэ туужын удхаар зохёогдобо Наадаха нюурнууд: ЗАЯАХАН, хори наһаяа гэшхэжэ ябаһан, шуудан зөөгшэ, почтальон ГЭНДЭН, Заяаханай нүхэр хүбүүн ГЭПЭЛМАА, Заяаханай нүхэр басаган, Гэндэнэй эгэшэ ТААБАЙ, Заяаханай хүгшэн аба ДУГАРМАА ТЕЭБИИ, дайнда ошоһон ори ганса хүбүүнһээ мэдээ хүлеэдэг хүгшөө ГЭМАА ХҮГШЭН, Заяаханай түрэлэй хүгшөө ТҮРҮҮЛЭГШЭ, […]
Автор: Basaa_Valera
03 апреля 2021, 03:02
Чингис Гуруев. Жэнхэни түүхэ домог
1 Отог буусадаа засагтай Олон эсэгэ обогтон Хуушан монгол бэшэгтэй Хуули дансаар баялиг; Ноёд, түшэмэдэй үргэмжэтэй Нүүдэл журамынь гайхамшаг. *** Агта моридой хурдаар Алас холые зорёо гээ: Зам харгынь — нэгэндээ, — Зол жаргал дэлгээ; Золгоһон нүхэдынь — хоёртоо, — Зоболон хүргэн угтаа. *** Һүүдэр мэтэ сэбдэгтэй Һүйд, тодхор саража, Шуурган мэтэ аюултай Шуһата хёмороо […]
Автор: chingis
31 марта 2021, 19:48
Сэсэгма Гармаева. Гунигай мүрнүүд
Алтан энэ дэлхэйдэ Айлшаар хүнүүд ерэдэг. Хэзээб даа хэмнэйшье Харижа һөөргөө бусадаг. Түрэл дүтэ хүнэйнгөө Тэхэрихэ сагынь ерэхэдэ, Ухаан зүрхэн оройдоо Ойлгохо аргагүй байдаг. Хагсуу хүйтэн хаһа Хүрэжэ ерэһэн мэтэ, Хүлдэн дааран эхилхэш Халуун наранай элшэдэ. Оршолон дэлхэйн нюрганда Ори гансаараа үлэһэндэл, Эльгэн яншан эхилхэ, Эрэмдэг ехээр абаһандал. Сэсэгма Гармаева. Уран хүн.
Автор: Garmaeva Sjesjegma
30 марта 2021, 15:14
Басаа Валера. Тэрэ холын хотондо (зүжэг, үргэлжэл)
ТЭРЭ ХОЛЫН ХОТОНДО (Дайнай үеын үхибүүд – дети войны) Дүрбэн үйлэтэй драма Цырен-Дондок Хамаевай «Жалсаадай» гэжэ туужын удхаар бэшэгдэбэ ЖАЛСААДАЙ, ЧИМИДСУУ, ШАГДААХАЙ, ДОРЖО — һургуулиин 6-дахи ангиин һурагшанар БАДМА БАЗАРОВИЧ, һургуулиин багша ДУЛГУУДАЙ, Жалсаадайн эхэ ГАНЖАД, Чимидсуугай эхэ ДАРХАН ШОЙМПОЛ, Жалсаадайн абга ЖАМБАЛ, Жалсаадайн эсэгэ Үхибүүд, улад зон. ХОЁРДОХИ ҮЙЛЭ Һургуулидаа үглөөгүүр Чимидсуу ерэбэгүй. […]
Автор: Basaa_Valera
22 марта 2021, 16:39
Сэсэгма Гармаева.Зохёол.Үеынгөө нүхэдтэ
Согтой залуу наһандаа Сугтаа үдэһэн нүхэдни, Сагай ошоһые мэдэнгүй, Сэнгэжэ ябыт бултадаа. Он жэлэй ошохо тума, Ошоһон сагаа шаналангүй, Оршолон энэ дэлхэйдээ Омог зандаа үлөөрэйт. Үри хүүгэдэйнгээ жаргалые, Үзэжэ нюдөөрөө, баясаарайт, Үлзы һайхан нютагтаа Үнэр баян һуугаарайт. Саһанай бударан ороошье һаа, Сарюун зандаа ябыт даа; Хүгшэрхэ сагай ерээшье һаа, Хүнгэн солбон байгыт даа. Сэсэгма Гармаева. […]
Автор: Garmaeva Sjesjegma
22 марта 2021, 16:36
Басаа Валера. ТЭРЭ ХОЛЫН ХОТОНДО
(Дайнай үеын үхибүүд – дети войны) Дүрбэн үйлэтэй драма Цырен-Дондок Хамаевай туужын удхаар ЖАЛСАДАЙ, ЧИМИДСУУ, ШАГДААХАЙ, ДОРЖО — эхин һургуулиин нэгэ ангиин һурагшанар БАДМА БАЗАРОВИЧ, һургуулиин багша ДУЛГУУДАЙ, Жалсаадайн эхэ ЖАМБАЛ, Жалсаадайн эсэгэ ДАРХАН ШОЙМПОЛ, Жалсаадайн абга ГАНЖАД, Чимидсуугай эхэ ҮБГЭН БААБАЙ, Доржын үбгэн баабай …………………………. …………………………. Үхибүүд, улад зон. ОРОЛТО Жалсаадай добын оройн […]
Автор: Basaa_Valera
19 марта 2021, 16:32
Дондок Улзытуевай шүлэгүүд
Дондок УЛЗЫТУЕВ ЭХЭ НЮТАГАЙ МАГТААЛ ДУУН Эсэгым түрэһэн нангин тоонто, Эшэгы гэрэйм номин тооно. Эжым түлиһэн алтан зууха, Эртын сагай домог түүхэ! Хангил үндэр Саяан тээһээ Хадын сэнхир орон шэнги, Хамар дабаан, Бархан тээһээ Хангай ехэ тайга шэнги, Эсэгым түрэһэн нангин тоонто, Эреэлжэмни, Шэбэртэмни, Буурал нагасын домог соолта, Буугыт мүнөө шүлэгтэмни! […]
Автор: Basaa_Valera
17 марта 2021, 21:44
Чингис Гуруев. Буряад хэлэмни
Бүмбэрсэг түбидэ Буряад хэлэмни Үндэһөөрөө хатан, Үгы боложо, Үрхирхэгүйл хэзээш; Зориг һүлдэтэй Залуу үетэнэй Зам харгыда Заяа үйлэнь Залирхагүйл сохом; Ажал хэрэгээ Арьбан болгожо Амидарал тэдхэдэг Арад түмэнэй Алтан харилсаан; Үльгэр домогой, Үндэр соёлой, Эрдэм ухаанай Үйлэ табисууртай Үлзы хэшэг лэ! Магтаалда хүртэдэг Мархаанзай дооромбын «Бэлигэй толидол» Мандажа һалбархал, — Бата […]
Автор: chingis