Чингис Гуруев. Жэнхэни түүхэ домог

1

Отог буусадаа засагтай

Олон эсэгэ обогтон

Хуушан монгол бэшэгтэй

Хуули дансаар баялиг;

Ноёд, түшэмэдэй үргэмжэтэй

Нүүдэл журамынь гайхамшаг.

***

Агта моридой хурдаар

Алас холые зорёо гээ:

Зам харгынь — нэгэндээ, —

Зол жаргал дэлгээ;

Золгоһон нүхэдынь — хоёртоо, —

Зоболон хүргэн угтаа.

***

Һүүдэр мэтэ сэбдэгтэй

Һүйд, тодхор саража,

Шуурган мэтэ аюултай

Шуһата хёмороо хорижо,

Оросын Пётр хаан

Омогхон зарлиг мандуулаа.

***

Табан хушуута малаа

Талые дүүрэн харюулһан,

Юртэмсэдэ амидарха хубияа

Юһэн эрдэнеэр баталһан

Буряад-монголшуудай түүхэ

Булад мэтэ шэнжэтэй!

2

Үльгэр домогой хэшэгтэй

Үргэмжын газар барагдашагүй:

Бардам холын, түшэгтэй,

Баруун зүг бадаранги, —

Хубиин һаба дараһантай

Худайн гол зэрэлгээтэнэ.

***

Хүбшэтэ ой тайгаар

Хүнхинээтэ һалхин тэршээхэн;

Хүлөө табишагүй, хүртэшэгүй,

Хойто зүг сэлгеэхэн, —

Витим мүрэниие энхэржэ,

Хаданууд хамбыдал зурына.

***

Зүн бэлигэй талаан

Зүб гэһэн зүйтэйхэн;

Зүүн зүгэй хизаар

Зүүдэндэл һайхан, наратайхан, —

Амар мүрэнһөө наашаа

Агын тала сэнхирлэнэ.

***

Уран һайханиие түхээдэг

Уртын дуунай аялгаар

Үрэ зүрхыем уяруулдаг

Үмэнэ зүг урмашахаар, —

Халуун эльгэн орон —

Халха-Монгол уняартана.

3

Элдин үргэн дайдадаа

Энхэ байдал түхеэржэ,

Үнэншэ буряад-монголшууд

Үри хүүгэдээ үдхэжэ,

Бахархама омог һанаагаар

Байгаалияа энхэрэн магтана.

***

Алхана, Бархан, Саяан —

Агуула үндэр ууланууд

Оршон сагай сарюунда

Обоо тахил бүтээнэ;

Амар амгаланай түлөөдэ

Аша туһаяа харюулна.

***

Арюухан Байгал далай

Арад түмэнэй гайхалда

Торгон хүхэ долгитой

Толи мэтэ зэндэмэни;

Халюун, булган бэлэгтэй

Хангай юртэмсэнь жэнхэни!

***

Эбтэй байдалаа хэзээдэ

Эртын нарандал жэгнэгшэ,

Оюун бэлигээ дэлхэйдэ

Одон болгоһондол дэлгэгшэ

Буряад-монгол арадай

Буян, соёл мүхэшэгүй.

***

Оргойто бөөгэй мүргэлые

Онгон шүтээн гэдэг һэн…

Хутагтын дүрбэн үнэниие

Хүнэй сэдьхэлдэ хүртээһэн

Бурхан багшын һургаал

Булаг шэнгеэр дэлбэрээ.

***

Болбосорол дэлгэхэ үүргэтэй

Боди мүртэ этигэһэн

Ажалша, малша зоной

Абаралта һүзэг заяа —

Арбан сагаан буянай

Арга ухаан энэ хаяа!..

 

Чингис Гуруев

Уран хүн

Зураг Даши Намдаковай