ЧИНГИСХААН

Шэдиин аргаар нэгэтэ
Чингис Богдо хаантай
Ярилдаха ушар гараба,
Яhала хөөрэлдөөн болобо.

Хорин нэгэдэхи зуунhаа
Хүрэжэ ерэhэндэм гайхаба:
– Хэншье намда Газарhаа
Хандахы зүрхэлөөгүй юм! – гэбэ.

Тиибэ яабашье, хөөрэлдөөмнай эхилбэ,
Тэрэ хүндэ асуудал табижа захалбаб.
Бодоhон hанаhанаа бултынь нюуртань хэлэбэб,
Бодолтой сэхэ харюунууды өөрhөөнь абабаб…

БОГДО ЧИНГИС ИИГЭЖЭ ХЭЛЭБЭ:
– Зэбүүн шуhата сагта түрэhэн бэлэйб,
Залуу наhанhаа үншэрхэ зобохые үзөөб.
Зэрлиг аашатании сохин даража hүнөөгөөб,
Зон аймагаа аршалжа, үндэртэ хүргөөб…

Эгээн түрүүшынхиеэ дурлаhан минии хүүхэн
Эрые үзөөгүй басаган байhан залуухан.
Дэлхэйн бэрхэ дуушады бултыньшье асараа hаа,
Дангинын сэбэрые бэшэжэ шадахагүй байгаа…

ЧИНГИСХААН БАГА ЗЭРГЭ БОДОМЖОЛООД, СААШАНЬ ҮРГЭЛЖЭЛҮҮЛБЭ:
Бүгэдэ арадуудта найдал түхөөхы һэдээб,
Бурхан шажанда шүтэгшэдые хаанашье дэмжээб.
Эбгүй уладые үзэн ядадаг болооб,
Эбтэй байдалы уласуудта асархы зорёоб.

Би мүнөө шэнээр түрэлөө урилhанби,
Бүхы дэлхэйдэ дахин мэдээжэ болохоби.
Эзэмдэхы дайе хэхэеэ хойшодоо болихоб,
Эб найрамдал бүмбэрсэг дэлхэйдэ асархаб.

Таниие шагнаhам, зариман намайе хэлэхэдээ,
Тэнсэлгүй хатуу, хэрзэгы байhан гэнэ,
Байлдаа эрхилжэ, хахад дэлхэйе эзэмдэхэдээ,
Бузараар дараhан, дарлаhан зониие гэлсэнэ.

Энэл талые анхардагынь шаналтай гээшэнь.
Энээн тухайл хэлэдэгынь гайхалтай бэшэ:
Диилэhэнии муушалангүй яажа тэдэнэр байхаб даа,
Диилдэhэнээ hайшаажа, хэн тэнэг хэлэхэб даа.

Эзэмдэгшэ ноёдой хоёр нюуртайе мэдээб,
Өөрынгөөл хубиие харадаг байhыень ойлгооб –
Хулhан ташуур, хурса hэлмэ хэрэглээгүйдэ
Хүнүүдтэ туhатай үйлэ үүсхэдэггүй тэдэ.

Хүсэл зориггүй, эрмэлзэл талаангүй эрые
Холуур бэеhээ hэе орогүй намнадаг hэм.
Урагшаа hанаатай, ухаан бодолтой нүхэрые
Удамарша болгожо, түмэнөө даалгажа үгэдэг hэм…

Яhан бэеыем олохоёо зариман оролдоно гэнэт,
Япон түхэлэй оньhон аргаар бэдэрнэ гэнэт…
БИ ИИГЭЖЭ ТАНДА ХЭЛЭХЭМНИ:
Бурханаар табигдаhан Чингисхаанай шарил
Бэдэрэгдэжэ малташагүй – нүгэлэй ехэ нүгэл!

Гурбан түбиhөө булашам хатуу харуултай,
Газарынь мэдэхэ үбгэжөөл тэндэ байратай.
Зуун жэлнүүдтэ үеhөө үедэ дамжуулжа,
Заажа үгэдэг юм, шарилайм хэбтэhые харуулжа…

Түрэhэн арадтаа юу хэлэхэбши гэнэ гүт,
Түрэл зондоо юу үлдээhым асууна гүт?..
Хүхэ тэнгэриhээ олгогдоhон оюун ухаае,
Хамагые илаhан габьяата хаанай дурасхаалые.
ТОГТООЖО АБАГТЫ!

Тэнжээhэн, тэдхэһэн, үргэhэн намайе арадайнгаа
Тэмүүжэн хүбүүгээ мартаагүйдэнь омогорхоном,
Ульгамаар эрхилhэн дайшалхы бүхы ябадалайнгаа
Ухаансар уласайнгаа үреэлээр бүтэhые ойлгоном.

Хүхэ мүнхэ тэнгэридээ зальбаржа ябыта,
Хүн түрэлтэнэй нэгэ хубитайень мэдыта,
Агаарта, газарта, уhандаа нарин байгыта,
Ажамидаралда эдэнэй шухалые мэдэрыта.

Эхэ hайхан элдин баян газартнай
Эгүүридэ мүнхэдөө сэсэглэн һалбаржа байг лэ,
Гол мүрэнүүдтнай, уhаар дүүрэн сөөрэмүүдтнай
Ган гасуурhаа хохидуулангүй аршалаг лэ.

Оюун ухаатай ажалша малша араднай
Одо заяатай, амар жаргалтай hууг лэ.
Дууhашагүй бэлигтэй, сагаан hанаатай зоноймнай
Дура сэдьхэлынь дундаршагүй хододоо байг лэ.

Арадтаа мүнөөдэр хандажа хэлэhэмни удхатай,
Алдар суугай МАГТААЛ болохын хараатай.
Би хэлэхэеэ хэлэжэ дүүргэбэб. Ябахамни.
Бурхан харалсажа, аршалжа байг лэ таанадымни.
БАЯРТАЙ.

Уран хүн

Басаа Валера

2011 оной августын 29