Уhэ хайшалаан. Сценарий обряда

Сценарий обряда «Үhэ хайшалаан»

 фольклорной группы «Зүүдхэл»

Зуткулейского СДК

Фанфары

С обеих сторон сцены выходят ведущие (мужчина, женщина)

1 вед.:  Амар сайн, анда нүхэд, айл аймаг, арад зон!

2 вед.:  Амар сайн. Холо ойрын айлшад,  хори арбан нэгэн эсэгэнэрэй албатан зон!

1 вед.:  Амар сайн, алтан энэ дэлхэйн аглаг дунгяа зэрэлгээн — табан хушуу мал, аршаан булаг,  түүхэтэ арюун hайхан Ага нютаг!

2 вед.:  Амар сайн, агта хүлэгэй тубэрөөн, зэдэлээтэ зэбын эшхэрээн, зэрэлгээтэ талын аялга!

Оба:    Амар сайн!

1 вед.: Алхана баабай уулынгаа

Альган hайхан  хойморhоо,

Урасхал дошхон уhатай

Онон хатан эжыhээ,

2 вед.: Баян дэлгэр сэдьхэлтэй

Бабжа Барас баатарhаа

Буряад арадтаа алдартай

Балжан хатан абгайhаа,

1 вед.:  Дурдан хододоо ябадаг

Дуулим сагаaн Дульдаргаhаа,

Арад  түмэнөө аргалдаг

Аршаан эмтэй Угсаахайhаа,

2 вед.: Амгалан тэнюун байдалтай

Аялга дуута Зудхэлиһөө,

Зугаа наада элбэгтэй

«Зүүдхэл» гэhэн  бүлгэмэйхидhөө

Оба:    Зүрхэнэй халуун амар мэндээ!

1 вед.: Агууехэ Эсэгын дайнай дуурэhөөр 70-н жэлэй ойн баярта зорюулжа, «Хаандри»  гэhэн найруулгаяа танай анхаралда дурадхахамнай.

2 вед.: Гвардиин капитан Цырендоржиев Батомунко Цырендоржиевичэй мүнхэ дураасхаалда зохёон табигдаба.

Хүшэгын нээгдэхэдэ баруун таладань бүhэтэн, зүүн таладань эхэнэрнүүд дүхэриглэн hуужа байна

Эсэгэнь: Хүндэтэ түрэлхид, айлшад! Манайхи энэ Батомунхэ хүбүүнэйнгээ гурбатай болоходонь үhынь хайшалхат гүүлэhэмди. Тиигээд лэ таанадаа урижа, үреэлээ үреэжэ, үhынь хайшалыта гэжэ доро дохин гуйнабди.

Зон: Зубоо-оо зүб! Тиихэ бэд даа! Үгы теэд, алим тэрэ хүбүүмнай?

Эсэгэнь: Аа, зай, тэрэ зүүн гэртэ, асарагты хүбүүгээ!

Эжынь: Сай, сагаан эдеэн  табагhаа барижа, сайлагты эдеэлэгты!

(Зон сайлана, эдеэлэнэ 1-2 минута. Гурбатай хүбүү хүтэлөөд ерэбэ)

Оо -е! Энэмнай ёhотой эрэ ха юм!

Аһаа, бүри бүдүүзгэй, харагты!

Уг залгуулха хүбүүнэйнгээ үhынь хайшалжа, үреэл үгэеэ хэлэжэ, найрлажа, нэрьежэ, зугаалаяал даа, хүндэтэ айлшад!

Нэн түрүүн хүгшэн абань хайшалжа гар хүрэг!

Хүгшэн аба: Хамаагүй, алиш абань hаа болохол даа!

«Нагасын тэнгэри ехэ» гэжэ дэмы хэлэдэггүй байха. Би худадаа түрүүн хайшаяа залахамни ха, тиигээд би танай hүүлээр хайшалхаб.

Нагаса аба: Заа, заа теэд болохо болохо! (хайшынь абажа, хайшалаад, хайшаяа худадаа дамжуулба.)

Нагаса аба: «Мал хараха ама тоhодохо» гэжэ угэ байха. Манайхи зээ хүбүүндээ даага бэлэг баринабди. З=дхэлиин «ягаан боро» үүлтэрэй дааган юм. Адуун hүрэгөө түрүүлхэтэй Зүдхэли нютагаа суурхуулхатай, эзэндээ тулга болохо морин байха. Зээ хүбүүмни боро ухаа hайтай, түмэниие түрүүлхэ эрэ болохо болтогой!

Зон: Үреэлээр болог! Болтогой! Яаhан гоё үреэл бэ!

Хүгшэн аба: (Хайшалаад) Заа, би аша хүбүүндээ гурбан баяниие хүсэхэмни:

1-хи баяниинь – эрдэм баян. hургуули хэжэ эрдэмтэй болохо;

2- хи баян- эрхим баян, табан хушуун мал үдхэжэ, тала дайдые б=рх—г!

3-хи баян- унэр баян болуужаг даа. Хоёр хушуун =ритэй, юрын лэ буряад айлай нэгэн болохо! (нюд— аршана). Манайхи ашадаа ботого бэлэглэнэбди.

Зон: Оо-о-о! Яаhан гоёор үреэдэг юм бэ!

Хоёр абанарай үреэл даган баясажа, дуугаа хэнтнай барихаб?

Нагаса аба: Заа, хоёр худагынар дуугаа бэлэглэгты!

Нагаса эжы: Заа, тиихэ, тиихэ бэд даа!

Хүрьгэнэйхимни угаа залгуулха хүбүүтэй болоо хадаа, сэхэ харашагүй сэбэр дангина басагатай болооройгты! Байза, (Хоолойгоо шэшэргэнүүлэн, нюдэеэ аршана).

Нагаса аба: Заа юрэдөө, хэдыдээ зүлмэжэрхинэ хабши даа!

Нагаса эжы: үреэлээ хэлээ үды аад, юун архи уухамни hэмбэ!

Баярлаhан  хирээ бархирба гэжэ, хүхиhэндөөл  тиигээ хүн аабзаб даа. Худагыдаа үгэ үгэе дээ! Худагы…

 

Хугшэн эжы: Хари бишье баhал баярлаад лэ байнаб даа. Баhал  найдалгүйшэг лэ хүн гээшэб! Зай, аша хүбүүмни, арад олондоо мэдээжэ, аба эжыдээ туһатай, анда нүхэд олонтой, ара үбэртөө ашаатай, ухаансар, бэрхэ хүн болог лэ даа! Тиигээд баhа хүбүүнтэнэй тухеэрһэн хүндын дээжэ духаряа бариял даа. Булта духаряа баряаг-йдэтнай дуугаа дуулахагуйб! Бария!

Зон: Бария, бария!

Хугшэн эжы: «Хундагын дуун» дуулана.

2-хи  бадагhаа бугэдэ зон дуулалсана. Дуунай дуурэхэдэ, газааhаа нэгэ хүн гүйжэ оробо.

 Хүн: Сэрэндоржо ахай! Энэ газаатнай поп- батюшка ерээд  сэргэдэ мориёо уяжа байнал!

Аба: hэй! Байза, андаяа уряашьегуй hэмди. Угтажа оруулна бэддаа. Би гараhуулби.

Зали.

Уданг=й һубарилдан орожо ерэбэд.

 Абань: hайн хүн hанаагаар гэжэ, таамни саг соонь лэ орожо ерэбэлта!  Дээшээ гаража, эндэхэнээ hуугты! Манайхитнай, хүбүүмнай гурба наhатай болоод, үhынь хайшалжа байнабди.

Поп: Оо! Талаантай хүндэ табан түйсэ, байза, уряалгүй хүн юунhээ доро гэгшэ бэлэйбиибди даа (хоолойгоо заhасагаан) Хмм… Агын дуумэ хэрэгтэйл гараhан аад, яадаhамни хүрэбэ юм бэ, талынхи руугаа морёо залаад, ерэшэбэлби! үhынь баhа хайшалhуулби даа.

Зон: Тиимэ, тиихэ, тиихэ!

Поп: (хайша абажа үhынь хайшалаад, хүзүүнhээ зүүжэ ябаhан хэрээhэеэ абажа хүбүүнэй хүзүүндэ зүүлгэбэ).

— Ородой Георги бурханай дали доро

Огсом шанга ородой солдат мэтэ

Газар дэлхэйе гаталжа,

Гай тотхорhоо зайсажа,

Түмэн жэлэй түүхэдэ орожо,

Түрэл Ага нютагтаа хүндэтэй

Айл аймаг, арад зондоо

Аша туhатай ябаха болтогойш!

Зон: Гоё бэд даа! Гоё-ээ! үреэл тогтохо болтогой!

 

Поп: Тиигээд би өөрынгөө нэрэ талынгаа хүбүүндэ үгэнэб!

Никандр гэжэ нэрэтэй болог!

Хүн: Үгы теэд, Батамүнхэ гэжэ нэрэтэй лэ!

Поп: Хамаагүй, хамаагүй. Батаншье hайн нэрэ, Мунхэншье hайн нэрэл даа. Никандр муу нэрэ бэшэ. Хамаагуй, гурбан нэрэтэй байг лэ!

Зон: Тиимээ, тиимэ! Зүб, зүб!

Эхэнэр: (Хажуудахиһаа) Байза, хэн, хэн гэнэбиибди даа?

Нугөөдэнь: Никандр гэнэ.

Эхэнэр: Никандр, яагаа орёо нэрэ юм бэ!

Поп: Духаряагаа бария! Батамунхэ, Никандрын түлөө!  (Ууба).

Зон: Бария, бария!

Шууялдаан, дуулалдаан («Жараахайн гол» булта дуулана)

(оньhон, хошоо, жороо угэнууд )

Хүн: Ёохороо хатархамнай гү?

Зон: Тиигэеэ, тиигэе!

( ёохор)

1-хи хүн: Хүбүүндэмнай поп- батюшка хэн гэжэ нэрэ үгөө hэн бэлэйб даа?

2-хи хүн: Хэн hэм даа. Бүри бүри үхэрэй долёожорхиhондол hанаха юумэн үгы лэ!

Зали.

3-хи хүн: Аа, Хаандри hэмнай!

4-хи: хүн: Тиимэ гу? Хаандри, Хаан Дари!

 5-хи хүн: Хаан Дари! Гоёл нэрэ ха юм!

 

(Хүгжэм зэдэлжэ, Батомунко Цырендоржиевичын (Хандри)ажабайдалhаа, мүн дайшалхы зам тухайда слайд харуулха. Слайд доро гү, али угы hаа бэлэн текстэтэй слайд ябаха.)

 

Вед.: Үреэл үгэ дэмбрытэй гэжэ

Үбгэд хүгшэд дэмы хэлэдэггүй,

Үреэлэй hайханаар үреэгдэжэ,

Үе наhандаа жаргалтай

Гурбан баяниие эдлэжэ,

Дайн дажар гаталжа,

Дайда дэлхэйгээ сэсэглүүлээд,

Түмэн жэлэй түүхэдэ ороhон

Арадай баатарта алдар соло!

Алдар соло! Алдар соло!

 

Сценарий составила Дамдинцыренова Намсалма Дамбиевна (Вера) — заслуженный работник культуры РФ, режиссер Зуткулейского народного театра

4 апреля 2004г. (Выступили на районном конкурсе фольклорных коллективов и заняли 1 место)

Из краеведческих материалов Бальжимы Бортоевой

Уран хүн